آیا می دانید تحلیل SWOT چیست؟

حتی اگر صاحب شرکت و کسب و کار بزرگی نباشید، باز هم نیاز دارید تا با یک استراتژی خوب به کسب و کارتان رونق دهید.

داشتن برنامه، هرچند کوچک بهتر از نداشتن آن است. همه ما افراد متعددی را می‌شناسیم، که از فرصت‌ها استفاده کرده اند و خود یا کسب و کارشان را به مراحل بالاتری رسانده اند. چرا شما از دیگر این افراد نباشید؟

از دیگر ابزارهایی که می‌تواند در این راه به شما کمک کند “تحلیل SWOT ” است. در این مقاله با توضیح این تکنیک مدیریتی قصد داریم، راهکار غلبه بر ضعف‌ها و تبدیل فرصت‌ها به موفقیت‌ها را به روش سوات نشان دهیم.

تحلیل SWOT  چیست؟

تحلیل سوات «SWOT Analysis» از دیگر استراتژی‌های بازاریابی و مدیریتی است، که به کسب و کارها کمک می‌کند، تا با شناخت نقاط ضعف و قوت خود،

همچنین شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای موجود، راهکارهای هوشمندانه ای برای رسیدن به موفقیت اتخاذ کنند.

سوات که به انگلیسی SWOT نوشته می‌شود، در واقع هر حرفش اختصار یافته یک کلمه است. حرف S به کلمه Strength اشاره دارد،

که به معنای قوت است. W حرف اول کلمه Weakness به معنای ضعف است. حرف O از کلمه Opportunity گرفته شده که به معنای فرصت است و T اشاره به Threat دارد، که معنای تهدید را می‌دهد.

تکنیک تحلیل سوات که به آن ماتریس سوات هم گفته می‌شود، برای شناسایی نقاط ضعف و قوت همچنین فرصت و تهدیدها طراحی شده است.

این روش بسیار کاربردی است و بازدهی خوبی دارد. بسیاری از شرکت‌های موفق این استراتژی را برای بهبود عملکردشان اتخاذ می‌کنند.

با استفاده از این ابزار، شناسایی شرایط محیطی و توانایی‌های درونی یک سازمان بسیار ساده می‌شود.

یافتن راهکارهای مناسب برای بهره بردن از فرصت‌ها و همچنین مقابله با انواع تهدید‌های موجود، می‌تواند سازمان‌ها را از ورشکستگی به میدان رقابت بازگرداند.

مزایای استفاده از تحلیل SWOT 

1. تحلیل سوات با گردآوری اطلاعات بسیار دقیق از عوامل بیرونی و درونی یک سازمان، کمک می‌کند تا سازمان بتواند با هماهنگ سازی منابع و بهره گیری از تمام پتانسیل خود قابلیت‌های خود برای رقابت را افزایش دهد.
2. تحلیل SWOT  با جمع آوری اطلاعات می‌تواند، به صاحبان مشاغل کمک کند، تا با شناخت گذشته و حال، دید کلی نسبت به چشم انداز آینده داشته باشد.
3. هر سازمان اهدافی دارد، که تحلیل سوات می‌تواند به اتخاذ یک استراتژی خوب برای رسیدن به اهداف کمک کند.
4. شناسایی مهارت‌های اصلی شرکت، می‌تواند برتری‌ها نسبت به رقبا را مشخص کند. این ویژگی برای متمایز شدن از رقبا می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
5. شناسایی نقاط قوت سازمان گامی مهم برای مقابله با تهدید‌ها است. این موضوع می‌تواند بیشتر از هر چیز دیگر برای برون رفت از چالش‌ها کاربردی باشد.
6. با شناخت نقاط ضعف یک سازمان، می‌توان از هر فرصتی برای از بین بردن آنها استفاده کرد.
7. زمانی که فرصت‌های احتمالی مشخص شوند، سازمان برای استفاده از آن ها، از قبل تصمیماتی را اتخاذ می‌کند و از هر فرصتی برای موفقیت استفاده می‌کند.
8. شناسایی تهدید‌ها از دیگر چهار عنصری است که تحلیل SWOT ، برای آن برنامه ای دارد. با شناسایی تهدید‌ها می‌توان عوامل به وجود آورنده تهدید، را از بین برد یا آنکه برای هر تهدید راهکاری اندیشید و به نفع خود از آن بهره برد.

کاستی‌های تحلیل SWOT 

واقع گرا که باشیم هیچ استراتژی در دنیا کامل نیست و تحلیل سوات مانند هر روش دیگری کاستی‌هایی دارد، که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

بیش از آنکه تحلیل SWOT  یک راهکار برای مبارزه با مشکلات باشد، یک روش برای بحث پیرامون فرصت‌ها و تهدید‌ها است.

از این رو امکان دارد که برخی مدیران را دچار خود بزرگ بینی شوند، یا اینکه به کلی اعتماد به نفس آنها را از بین ببرد. ممکن است، که یک مدیر بر روی داشته‌ها و نقاط قوت خود تمرکز داشته و دیگری فقط به ضعف هایش فکر کند. ضعف‌هایی که تا پیش از این برایش چندان مهم نبودند.

تصور کنید یک شرکت که توانمندی و نقاط قوت بالایی دارد و از تکنیک سوات استفاده کرده به هر رویدادی به چشم یک فرصت می‌نگرد و حتی سعی دارد از تهدید‌ها نیز فرصت خلق کند.

اما شرکتی که نقاط ضعف فراوان دارد حتی فرصت‌ها را نیز به چشم تهدید می‌بیند. از این رو باید سعی شود که به تحلیل سوات به عنوان یک ایده نگاه کرد، نه نقشه راهنمای همه کاره!

بی شک در سودمندی تحلیل سوات جای بحث و گفتگو نیست، به شرط آنکه پس از به کار گیری این روش، بر یک عنصر از عناصر چهارگانه آن تمرکز ویژه نشود!

همواره برخی از موارد وجود دارند که نمی‌توان بر آنها کنترلی داشت از این رو باید با جریانات همسو شد و یک تصمیم درست برای مواجهه با آن اتخاذ کرد. مواردی مثل شرایط سیاسی، شرایط بازار و …

تحلیل SWOT  برای چه کسب و کارهایی کاربرد دارد؟

هر فرد، کسب و کار، سازمان، شرکت و نظامی می‌تواند، از تحلیل SWOT  استفاده کند.

افراد با شناسایی نقاط ضعف خودشان و همچنین فرصت و تهدید‌هایی که برایشان پیش می‌آید می‌توانند، ارزیابی خوبی از خودشان داشته باشند.

با آگاهی از اینکه چه ویژگی‌های منحصر به فردی دارند، یا در چه زمینه‌هایی ضعف دارند، می‌توانند در زمینه کاری خود موفق تر ظاهر شوند.

در مورد شرکت‌ها نیز باید گفت فرقی ندارد، که شرکت شما در چه زمینه ای فعالیت دارد. بی شک هر شرکت و مجموعه نقاط ضعف و قوت و همچنین تهدید و فرصت‌هایی دارد، که می‌تواند آنها را شناسایی کند.

این ابزار تحلیل به کسب و کار‌ها کمک می‌کند، تا درک بهتری از جایگاه خود در بین رقبا داشته باشند.

حتی صنایع نظامی نیز می‌توانند، از این روش تحلیلی برای ارزیابی خود استفاده کنند.

اینکه کدام تجهیزات نظامی آنها قوی است و کدام یک ضعیف هستند، یا اینکه چه چیزهایی برایش تهدید است و کدام موارد فرصت هستند. برای هر نیروی نظامی مهم است.

حالا که متوجه شدید استفاده از این تکنیک هیچ محدودیتی برای افراد و سازمان‌ها ندارد. احتمالا این سوال پیش می‌آید که چه زمانی باید آن را به کار گیریم؟

اینجا باید به مثل قدیمی که می‌گوید؛ ماهی را هر وقت از آب بگیریم تازه است! رجوع کنیم. فرقی ندارد که چه زمانی شروع به استفاده از تحلیل SWOT  می‌کنید.

اما بهتر است همان اوایل کار باشد، تا گام‌های اصولی تری بردارید. به طور کلی می‌توان گفت در این زمان‌ها می‌توانید، از این تکنیک استفاده کنید:

در ابتدای طراحی سیستم و راه اندازی تیم بازاریابی، استفاده از تحلیل SWOT  می‌تواند کارساز باشد.

اگر در همان آغاز بازاریابی از ضعف و قوت شرکت با خبر باشید. بی شک می‌توانید استراتژی بهتری اتخاذ کنید.

مورد دیگری که تصور می‌شود، زمان مناسبی برای استفاده از تحلیل سوات است، زمان تغییر سیاست‌های کاری شرکت می‌باشد.

امکان دارد بنا به هر دلیلی یک سازمان یا مجموعه، سیاست کاری اش را تغییر دهد. در چنین مواقعی بهتر است از تحلیل SWOT  استفاده شود.

اگر شرایطی به وجود آمد که موقعیت‌های مناسبی پیش آمدند تا تغییراتی مفید برای شرکت رقم بخورد، از دیگر کارهایی که توصیه می‌شود انجام دهید، استفاده از تحلیل سوات است.

مواجهه با تهدید‌هایی که می‌تواند عرصه را بر شرکت تنگ کند، نیز شرایطی هستند که باید از تحلیل SWOT  بهره جست.

از آنجایی که همه چیز در حال تغییر است و متغیر‌های فراوانی در هر کسب و کار وجود دارند. باید هر 6 یا 12 ماه یک بار تحلیل سوات را از نو انجام داد. این موضوع می‌تواند به حرکت رو به جلوی شرکت‌ها کمک کند.

چطور از تحلیل SWOT  استفاده کنیم؟

حالا که با مزایا و معایب تحلیل SWOT  آشنا شدید نوبت به کارگیری این استراتژی می‌رسد. گام اولیه برای طراحی ماتریس سوات این است، که هر کدام از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید را مشخص کنید.

پیش تر توضیح دادیم؛ سوات از چهار بخش تشکیل شده، که دو بخش مربوط به عناصر درونی و دو بخش دیگر مربوط به عوامل بیرونی هستند.

اول به سراغ عوامل درونی شرکت می‌رویم. اگر از کلمه شرکت استفاده می‌کنیم، منظور همان فرد، مجموعه یا سازمان است. لزوما تنها به شرکت‌ها مربوط نمی‌شود و هر کسی می‌تواند از آن بهره گیرد.

همچنین برای اجرای تحلیل سوات نیاز است تا تمام افراد تاثیر گذار در شرکت حاضر باشند و این کار به کمک آنها انجام شود. اینکه یک متخصص بازاریابی استخدام کنید و همه کار را به او بسپارید، می‌تواند کمی دیرتر شما را به جواب برساند.

هیچ کس به اندازه اعضای مدیریتی یک شرکت نمی‌توانند، نقاط ضعف و قوت را معرفی کنند. انتظار نداشته باشید، که فردی از بیرون بیاید و همه زیر و بم شرکت شما را بداند!

 نقاط قوت «Strength»

با کمک سایر همکاران نقاط قوت خود را مشخص کنید! آیا می‌دانید شرکت شما در چه زمینه ای قدرتمندتر از رقبا است؟ برای مشخص کردن این بخش از پازل، باید سوالات متعددی از خود بپرسید و پاسخ دهید.

• چه مزیت‌هایی دارید که رقبای شما ندارند، در کدام زمینه‌ها برتری دارید؟
• چه کاری را بهتر از بقیه انجام می‌دهید؟
• آیا می‌دانید مشتری‌ها در مورد شما چه فکر می‌کنند؟ مهمترین ویژگی‌هایی مثبتی که مردم در مورد شما دارند را لیست کنید.
• همه مواردی که باعث شده تا فروشتان بیشتر شود را ذکر کنید و هر کدام را با دلیل منطقی بنویسید.

توجه داشته باشید که هر موردی که به عنوان نقاط قوت خود ذکر می‌کنید، از روی احساس یا فقط دیدگاه شخصی خودتان نباشد.

باید مقایسه‌ها نسبت به رقبای شما صورت گیرند، تا درست بودن آن مشخص شود. در ادامه مثال‌هایی را که می‌توانند نقاط قوت محسوب شوند را ذکر می‌کنیم.

بودجه و نقدینگی بالا می‌تواند یک نقطه قوت باشد. احتمال دارد که بسیاری از رقبای شما چنین نقدینگی نداشته باشند. این خود یک نقطه قوت است.

تخصص و دانش فنی موردی است، که می‌تواند برتری محسوب شود. بسیاری از رقبا وجود دارند، که دانش فنی شان پایین تر از مجموعه شماست.

دسترسی ساده تر به منابع انسانی و مواد اولیه دیگر نقطه قوتی است که می‌توان به آن اشاره کرد.

کیفیت بالای محصولات که عامل مهمی در جذب مشتری است و همچنین شبکه توزیع کم هزینه تر و وسیع تر می‌توانند از جمله مواردی باشند، که نقطه قوت محسوب شوند.

به طور کلی مواردی چون؛ مسائل مالی، ارتباطات بازاریابی، منابع فیزیکی، منابع انسانی، مسائل حقوقی و … مواردی هستند که به عنوان نقاط قوت و ضعف یک شرکت شناخته می‌شوند.

نقاط ضعف «Weakness»

با مشخص شدن نقاط قوت، یافتن نقاط ضعف کار چندان سختی نیست. البته توجه داشته باشید که هر کمبودی نشان از ضعف نیست.

باید نقاط ضعف را نسبت به ارزش و جایگاه آنها مشخص کنید. امکان دارد مواردی که شما به عنوان ضعف تصور می‌کنید، در واقع رقبای شما نیز به همان اندازه ضعف داشته باشند.

برای پی بردن به نقاط ضعف، می‌توانید چنین سوالاتی از خود بپرسید:

• چه عواملی باعث عقب ماندن ما از رقبا شده اند؟
• چه مواردی فروش ما را کاهش داده اند؟
• چه چیزهایی باعث زیان مالی شرکت می‌شوند؟
• مشتریان چه ضعف‌هایی در ما می‌بینند؟
• کدام بخش‌ها از مجموعه درست عمل نمی‌کنند؟

زمانی که پاسخ‌ها مشخص شوند، می‌توانید آنها را به ترتیب اهمیت لیست بندی کنید. با مشخص شدن عوامل درونی باید به سراغ فرصت‌ها و تهدید‌ها که در دسته عوامل بیرونی هستند بروید و آنها را بررسی کنید.

– فرصت «Opportunity»

برای یافتن فرصت‌ها باید به دقت دو مرحله پیش را بررسی کنید و ببینید نقاط قوت شما چه فرصت‌هایی را برای شما فراهم می‌آورد.

به دقت وقایع که در اطرافتان که در حال روی دادن هستند، را بررسی کنید و از آنها فرصت بیافرینید.

برای مثال گران شدن قیمت دلار نسبت به ریال، برای بسیاری از کسب و کارها فرصت بود و برای بسیاری تهدید. باید به درستی وقایع را رصد کنید تا از دل تهدید‌ها فرصت‌ها را بیرون بکشید.

فرض کنید شرکت شما در حیطه فناوری اطلاعات مشغول به کار است. رویداد (IT Weekend 6) که ششمین جشنواره فناوری اطلاعات کشور است، قرار است در روز 13 تیرماه سال جاری برگزار شود.

شما می‌توانید از این فرصت استفاده کنید و با حضور در نمایشگاه، قابلیت‌های خود را به اجرا بگذارید و اعتبار برند خود را افزایش دهید. یا آنکه مثل یک روز عادی صبح را به شب برسانید و به سادگی فرصت پیش آمده را کنار بزنید.

همچنین دیگر مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و … هر کدام می‌توانند، تبدیل به فرصت شوند.

تهدید «Threat»

تمام عواملی که می‌توانند در موفقیت شما وقفه ایجاد کنند، در دسته تهدیدها قرار می‌گیرند.

این سوال را از خود بپرسید که چه چیزهایی امکان دارد فروش ما را کم کند، تولیدات ما را کم کند، سود ما را کم کند، مشتری ما را کم کند و …

آیا این تهدید‌ها ناشی از نقاط ضعف ما هستند، یا علت دیگری دارند؟ تغییر سبک زندگی مردم خودش تهدیدی برای برخی کسب و کار هاست. موارد زیادی را می‌توان به عنوان تهدید برشمرد. هدف این است که با شناسایی تهدید‌ها دنبال راهکارهایی برای تبدیل به فرصت بگردید.

مواردی مثل وضعیت بازار، وضعیت اقتصادی، وضعیت سیاسی می‌توانند به نوعی تهدید تلقی شوند.

ماتریس سوات «SWOT matrix» چیست؟

تا اینجای کار فقط به شناسایی نقاط ضعف و قوت پرداختیم، این کار را هرکسی می‌تواند انجام دهد، اما ببینیم که سوات چه چیزی برای تبدیل فرصت‌ها به موفقیت و تکیه بر نقاط قوت برای پیشی گرفتن از رقبا پیشنهاد می‌دهد.

تحلیل سوات در واقع از جدولی شامل چهار خانه ساخته شده که در آن نقاط قوت در مقابل فرصت‌ها قرار می‌گیرد و نقاط ضعف در مقابل تهدید‌ها هستند.

شما در هر خانه از این جدول لازم است، تا موارد مربوط به آن را قرار دهید. تا اینجای کار شما توانسته اید، گام اولیه را بردارید. اما در مرحله بعدی نیاز است تا جدول را کمی حرفه ای تر کنید و یک ماتریس به وجود آورید.

مطابق تصویر باید جدولی با 9 خانه طراحی کنید و در خانه‌های افقی، عوامل درونی را بنویسید و در خانه‌های عمودی عوامل بیرونی را ذکر کنید.

حالا هر کدام از خانه‌های عمودی و افقی را که به هم متصل کنید، خواهید دید که هر بار دو عامل با هم مرتبط می‌شوند.

و می‌توان به این ترتیب چهار استراتژی از دل این ماتریس بیرون آورد. ما نیز به اختصار حروف اول آنها را برای نامیدن این استراتژی‌ها به کار می‌بریم و به این چهار مورد میرسیم: استراتژی‌ SO، استراتژی‌ WO، استراتژی WT و استراتژی‌ ST.

در ادامه توضیح می‌دهیم که هر یک از این استراتژی‌ها چه کاربردی دارند.

 استراتژی‌ SO

این استراتژی از ارتباط بین نقاط و قوت و فرصت‌ها به وجود آمده و اینگونه بیان می‌کند، که از نقاط قوت خود استفاده کنید و از فرصت‌ها بهره ببرید.

شرکت‌هایی که نقاط قوتشان بسیار پررنگ تر از نقاط ضعف شان است، می‌توانند با این استراتژی هر فرصتی را به نفع خودشان استفاده کنند.

معمولا قدرت، شهامت می‌آورد و همین موضوع باعث می‌شود، تا قویترها روز به روز جسور تر شوند.

برای نمونه می‌توان این مثال را آورد که یک شرکت وارد کننده قطعات رایانه اگر سرمایه بالایی داشت، می‌توانست قبل از گران شدن دلار مقدار زیادی از قطعات را وارد کند و از فرصتی که گرانی دلار به وجود آورد نهایت استفاده را ببرد.

استراتژی‌ WO

این استراتژی به این اشاره دارد که همیشه نباید نقاط قوت داشت، تا از فرصت‌ها بهره برد. می‌توان از هر فرصتی برای از بین بردن نقاط ضعف نیز استفاده کرد.

این استراتژی با ارزیابی ضعف‌های شرکت سعی دارد، تا آنها را با کمک فرصت‌ها به حداقل برساند.

بسیار پیش آمده که یک شرکت به خاطر ضعف هایش فرصت‌های خوب را از دست بدهد. مثلا همان شرکت وارد کننده قطعات کامپیوتر که در مثال پیشین به آن اشاره کردیم، اگر بودجه کافی برای خرید را نداشت آیا می‌توانست از این فرصت استفاده کند؟

بنابراین شرکت با شناسایی این ضعف می‌توانست، به طرق مختلف بودجه این کار را فراهم کند، یا حداقل همان اجناسی را که در انبار دارد، تا زمان ثبات قیمت‌ها به فروش نرساند.

 استراتژی WT

این استراتژی مربوط به زمانی است، که شرکت ضعف‌هایی دارد و از بیرون هم تهدید می‌شود. این استراتژی تقریبا حالت تدافعی در مقابل تهدید‌ها را دارد.

بیشتر برای زمانی کاربرد دارد، که امکان ورشکستگی وجود دارد و تهدید‌ها و ضعف‌ها بیشتر از هر زمان دیگری قدرت یافته اند.

در چنین شرایطی می‌توان تصمیماتی راهبردی گرفت و از طرق مختلف به خنثی سازی تهدید‌ها پرداخت. مثلا با جذب نیروی کاری ماهر، شراکت مالی، جذب سرمایه گذار و هر مورد دیگری که کاربردی باشد، جلوی تهدید‌ها را گرفت.

 استراتژی‌ ST

تهدید‌ها همیشه وجود دارند، اما استراتژی‌ ST می‌گوید؛ که می‌توانید به کمک نقاط قوت خود، هر نوع تهدیدی را خنثی کنید. این سیستم مدیریتی می‌تواند در بسیاری از مواقع به کار آید.

قرار نیست اسلحه بردارید و به جنگ تهدید‌ها بروید، با روش‌هایی مثل آموزش، برند سازی و … می‌توانید روز به روز نقاط قوت خود را افزایش دهید.

هر نقطه ضعفی که از بین می‌برید، خودش یک نقطه قوت است. به این ترتیب می‌توانید از انواع استراتژی‌های تحلیل سوات بهره ببرید و روز به روز قدرت خود، شرکت یا سازمان تان را افزایش دهید.

سخن پایانی

تحلیل SWOT  از دیگر صدها روشی است، که در بازاریابی به کار گرفته می‌شود. این شیوه تحلیل و بررسی به کسب و کارها کمک می‌کند، تا با شناخت چهار عنصر: نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید‌ها یک شناخت کلی نسبت به شرایط موجود، در درون و بیرون هر سازمان به دست آید.

استراتژی‌های چهارگانه سوات می‌توانند، برای هر کسب و کاری مورد استفاده قرار گیرند. علم بازاریابی همواره در تلاش بوده تا بهترین مسیرها برای موفقیت ایجاد شود.

شما از چه شیوه ای برای مدیریت بحران و استفاده از فرصت‌ها استفاده می‌کنید؟

منبع:مدیر وب